Ήρωες και «ήρωες»

Ξημερώνει μια μέρα που στην Ελλάδα θα τιμήσουμε(;) τους ήρωες του 1821. Με αφορμή αυτή την επέτειο, αναρωτήθηκα τι είναι αυτό που τους έκανε ήρωες. Η απάντηση είναι εύκολη, σωστά; Μα φυσικά και είναι. Ήταν άνθρωποι που απαρνήθηκαν τα πάντα, ύψωσαν το ανάστημα τους απέναντι σε μια αυτοκρατορία και όταν όλοι ήταν εναντίον τους, εκείνοι συνέχισαν μέχρι κάποιοι -λίγοι στην αρχή, περισσότεροι αργότερα- να τους υπολογίσουν. Από αυτούς τους λίγους, έχουμε εμείς την ευκαιρία σήμερα να μιλάμε για ελευθερία για σύνταγμα, νόμους, δικαιώματα και να έχουμε άποψη για τα πάντα. Χάρη σε εκείνους έχουμε τη δυνατότητα να καθόμαστε πίσω από έναν υπολογιστή και να γράφουμε ελληνικά, να καρφώνουμε και να σχολιάζουμε τον διπλανό μας, έχουμε τη δυνατότητα να βγάλουμε τον χειρότερο εαυτό μας. 

Το να ρωτήσεις τι σημαίνει να είσαι ήρωας είναι εύκολο. Το να βρεις ήρωες σήμερα είναι το δύσκολο. Σκέφτομαι ποιες είναι οι μεγαλύτερες επιτυχίες αυτής εδώ της χώρας από τότε μέχρι σήμερα και κάθε πότε ξεπήδησαν ήρωες, με εκείνη την έννοια. Φανερά τέτοιοι υπήρξαν στους Βαλκανικούς και τους δύο Παγκόσμιους Πολέμους με το μεγάλο έπος του 1940 (αλήθεια πόσοι το μπερδεύουν μέχρι και σήμερα με την επανάσταση του 1821....). Ήρωες μες στα χαλάσματα που έλεγε και το τραγούδι. 

Και μετά; Δεν μπορεί να υπάρχουν ήρωες μόνο σε περιόδους πολέμου, μπορεί; Το επόμενο μεγάλο γεγονός που έρχεται συνήθως στο μυαλό είναι η θυσία κάποιων στο Πολυτεχνείο και όσο και αν έχει αμφισβητηθεί, κυρίως λόγω του πως εκμεταλλεύτηκαν αργότερα το γεγονός προς όφελος τους, όλοι αναγνωρίζουμε ως την αρχή του τέλους, μια δικτατορίας. Κάπου εκεί άνθισε και η Τέχνη. Λογοτεχνία, Ποίηση, Θέατρο, Μουσική, ό,τι σύγχρονο έχουμε σε αυτές τις Τέχνες, κάπου εκεί γεννήθηκε, από άλλου είδους ήρωες.

Και μετά; Εδώ ξεκινάνε τα δύσκολα... 

Σε περιόδους λήθης και «καλοπέρασης» ο κόσμος ξεχνάει τι σημαίνει ήρωας. Δεν τον έχει ανάγκη και είναι λογικό. Περνάει καλά. Με τη μεταπολίτευση, πέρασε στην εποχή που μπορούσε να κτίσει το όνειρο του, τσιμέντο πάνω σε τσιμέντο, να βγει, να πιει, να φάει, να χορέψει, να μη σκέφτεται. Και είναι αλήθεια ο Έλληνας μετά το 1980 δεν θέλει να σκέφτεται, δε θέλει να ξέρει. Θέλει να περνάει καλά. Τι να τον κάνει τον ήρωα; Δεν τον χρειάζεται. 

Όμως θέλει κάποιον να του θυμίζει ήρωα. Ο ήρωας άφησε το όπλο και φόρεσε παπούτσια, μπήκε στο παρκέ, έτρεξε στον στίβο, σήκωσε πολλά κιλά, πάτησε στο χορτάρι και τραγούδησε. Η επίσημη αγαπημένη κερδίζει το Πανευρωπαϊκό στο μπάσκετ, η Βούλα Πατουλίδου τρέχει για την Ελλάδα ρε γαμώτο, ο Πύρρος Δήμας σηκώνει την Ελλάδα στους ώμους τους σαν άλλος τιτάνας και έρχονται και τα χρόνια της «δόξας». Η Ελλάδα κάνει τους καλύτερους Ολυμπιακούς Αγώνες. Οι έντεκα Θεοί του Ολύμπου κατακτούν την Ευρώπη στο Ευρωπαϊκό πρωτάθλημα της Πορτογαλίας και βγάζουν τον κόσμο στους δρόμους. Την ίδια περίπου περίοδο, η Έλενα Παπαρίζου μας κάνει Number One της Ευρώπης στη Eurovision και το μπάσκετ ξαναζεί μέρες δόξας με την Ελλάδα να κατακτά και αυτό το τρόπαιο, ενώ έρχεται και δεύτερη στον κόσμο. Ήρωες σε κάθε γωνιά της τελευταίας τριακονταετίας... Και μετά ήρθε η κρίση.

Ο κόσμος νιώθει ένα μεγάλο χαστούκι στο πρόσωπο. Έχει μείνει με το μάγουλο στραμμένο, τα μάτια ολάνοιχτα και δεν μπορεί να συνέλθει από το σοκ. Ο Έλληνας έπρεπε να θυμηθεί. Έπρεπε να παραδεχτεί λάθη, να πληρώσει. Μουδιασμένος και χωρίς να μπορεί να αμυνθεί περνάει τα τελευταία χρόνια, λησμονώντας τις χαρές που πήρε τα προηγούμενα. Για την ακρίβεια, νοσταλγώντας όσα πέρασε τα προηγούμενα χρόνια. Τους ήρωες του, αυτούς που τον έκαναν να κοιτάζει τους άλλους από λίγο πιο ψηλά. Να τους κοιτάζει και να τους λέει ότι όταν εμείς είχαμε φιλοσοφία και μαθηματικά, εσείς ήσασταν στα δέντρα. Ο Έλληνας δεν πέρασε ποτέ στην αντεπίθεση. Έβγαλε μια κακία, μια αγανάκτηση. Έγινε ρατσιστής, όχι επειδή ήταν υπερήφανος, αλλά γιατί του πήραν την περηφάνια. Έγινε κακός, όχι πως δεν το γνώριζε, απλά δεν του αρέσει να του το χτυπάνε. Έγινε ο χειρότερος εαυτός του. Ό,τι δεν ήταν οι ήρωες του. Και σου λέει ότι δε θα ξαναζήσουμε τέτοιες στιγμές, ότι χάθηκαν οι ήρωες... 

Ήταν όντως ήρωες όλοι αυτοί; Φυσικά και όχι. Άνθρωποι που έκαναν θαυμαστά πράγματα στους τομείς τους ήταν. Είδωλα; Ναι. Ιδάλματα; Ναι. Πετυχημένοι; Και αυτό και πολλά ακόμα ήταν. Ήρωες δεν ήταν... Ο ήρωας θέλει να σηκώσει το όπλο του, όταν όλοι είναι πεσμένοι. Να ξεσηκώσει και τους άλλους. Να τους ενώσει. Το όπλο δεν χρειάζεται να είναι κουμπούρι ή να σκοτώνει. Όμως τώρα που είναι όντως κακή εποχή, θα πρέπει να βρεθούν ήρωες. Ήρωες που να μοιάζουν σε αυτούς που τιμούμε. Ήρωες που δεν γεμίζουν εμάς που είμαστε Έλληνες, αλλά που κάνουν τους υπόλοιπους να μιλάνε για εμάς. Αυτό πέτυχαν οι Ήρωες. 

Όσο για τις καρικατούρες που θεωρούν τους εαυτούς τους, απόγονους των αρχαίων Ελλήνων (εδώ δεν μπορούμε να συγκριθούμε καλά καλά με αυτούς που υπήρχαν πριν πενήντα χρόνια), να θυμούνται πως τα πολεμικά τους κατορθώματα ήταν διανθισμένα με πολιτισμό. Ακόμα και το 1821 προηγήθηκε ο Ελληνικός Διαφωτισμός, η Χάρτα του Φεραίου, τα κρυφά σχολειά και μετά τα κουμπούρια... 

Υπάρχουν Ήρωες και «ήρωες», μα τώρα και πάλι χρειάζονται οι πραγματικοί Ήρωες. Τώρα που είμαστε μες στα χαλάσματα...

Σταύρος Θάνος